Kendisinden İstifade Edilmeme Sebebiyle Uzman Erbaşlarda Sözleşmenin Feshi
- Genel Olarak
Uzman Erbaşların sözleşme fesih işlemleri 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu ve işbu Kanun uyarınca yürürlüğe giren Uzman Erbaş Yönetmeliği’ne göre yürütülmektedir. Mevzuatta uzman erbaşların sözleşmelerinin; kendi istekleriyle veya idare tarafından olmak üzere 2 şekilde sona erebileceği hüküm altına alınmıştır. Uygulamada sıklıkla idarenin takdir yetkisini hukuka aykırı şekilde kullanarak uzman erbaşlar sözleşmelerini süresinden önce feshetmesi durumuyla karşılaşılmaktadır. Böyle durumlarda uzman erbaş hak kaybına uğramakta ve mağdur duruma düşmektedir. Öncelikle sözleşmesinin hukuka aykırı bir şekilde feshedildiğini düşünen uzman erbaşın sözleşmenin feshinin iptali için 60 gün içinde idari dava açması ve hakkını hukuki yollardan araması gerekmektedir.
- İlgili Yasal Düzenlemeler
Konu başlığımız olan kendisinden istifade edilememe sebebiyle sözleşmenin feshi durumu ise 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu’nun 12. maddesi ile Uzman Erbaş Yönetmeliği’nin 13. maddesinde düzenlenmiştir. Yönetmelik hükmünde;
“…Görevde başarısız olanlar ile kendisinden istifade edilemeyeceği (atış, spor, eğitim, operasyon ve istihdam edildikleri kadro görev yerlerinde ve davranışlarında askerlik mesleği değerlerini sergilemede, ikazlara rağmen istenen düzeye ulaşamayan ve aşırı derecede borçlananlardan bu durumu rapor, tutanak ve her türlü belge ile kanıtlananlar, mazeretsiz olarak bir sözleşme yılı içerisinde yedi gün ve daha uzun süre ile göreve gelmeyenler) anlaşılan, atandıkları kadro görev yerleri ile ilgili olarak üç ay ve daha uzun süreli bir kurs veya eğitime gönderilenlerden kurs veya eğitimde başarısız olan uzman erbaşların, barışta sözleşme sürelerine bakılmaksızın Türk Silahlı Kuvvetleri ile ilişikleri kesilir. Bunlar yedekte er kaynağına alınır…” şeklinde ifade edilmektedir.
Kanun koyucu istifade edilememe gerekçeleri ile sözleşmenin feshinde şekli koşulu olarak fesih öncesi uzman erbaşın ikaz edilmesini aramaktadır. Keza ikaz edilmeksizin doğrudan sözleşme feshine gidilmesi feshi hukuka aykırı hale getirecektir.
Öte yandan sınırlı sayı ilkesi kapsamında oluşturulan madde metninde belirtilen sebeplerin yorum genişletilmesi mümkün değildir. Sayılan sebeplerin dışındaki hal ve eylemler bu kapsama sokularak sözleşmenin feshedilmesi durumunda fesih işlemi hukuka aykırı nitelikte olacağı için idari işlemin dava yoluna taşınması halinde İdare Mahkemesi tarafından iptali gündeme gelecektir. Örnek vermek gerekir ise; görevden uzaklaştırılan uzman erbaşın kendisinden istifade edilememe gerekçesiyle uzman erbaş sözleşmesinin feshedilmesi bakımından görevden uzaklaştırma hali Kanun’da sayılı hallerden olmadığı için ilgili İdare Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir.
- İlgili Anayasa Mahkemesi Kararı
10.06.2022 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 2022/4 Esas, 2022/64 Karar ve 01.06.2022 Tarihli kararıyla 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanun’un 10.02.2004 tarihli ve 5085 sayılı Kanun’un 7. Maddesiyle başlığı ile birlikte değiştirilen 12/3’üncü fıkrasının “…kendilerinden istifade edilememe…” ibaresi ile 19 ‘uncu maddesinde yer alan “…kendilerinden istifade edilememe…” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduklarından iptallerine karar verilmiştir.
Anayasa Mahkemesi kararında, getirilen yasal düzenlemelerin keyfilik içermeyecek şekilde belirli, ulaşılabilir ve öngörülebilir nitelikte olmasına vurgu yapılarak; idarenin keyfi uygulamalarına karşı açık, net, anlaşılır ve nesnel düzenlemelerin olması gerektiği ifade edilmiştir. Kuralların, kamu hizmetinde kalma hakkına ilişkin herhangi bir yasal çerçeve çizmeden ve temel ilkeleri belirlemeden yönetmeliğe bırakılmalarını öngörmeleri nedeniyle temel hak ve özgürlüklerin kanunla sınırlanması gerekliliğiyle bağdaşmadığı da kararda ayrıca belirtilmiştir. Bu kapsamda ilgili Kanun maddesi ve Yönetmelikte yer alan kendisinden istifade edilememe ibaresi iptal edilmiştir.
Anılan ibarelerinin iptal edilmeleri nedeniyle doğacak hukuksal boşluk kamu yararını ihlal edecek nitelikte görüldüğünden iptal hükümleri kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girecektir.
- Sonuç
Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararıyla birlikte Uzman Erbaş Yönetmeliğinin 13’üncü maddesinde düzenlenen kendisinden istifade edilememe halleri kanuni dayanaktan yoksun hale geleceğinden uygulama olanağı ortadan kalkmıştır. Bunun yanı sıra iptal hükümleri kararının Resmi Gazete’de yayımlandığı 10.06.2022 tarihinden dokuz ay sonra 10.03.2023 tarihinde yürürlüğe gireceği ifade edilmiş olsa dâhi halihazırda istifade edilememe nedeniyle sözleşmesi feshedilen uzman erbaşların hukuki süreçlerine işbu iptal kararının tesir edeceği şüphesizdir.
Bu kapsamda istifade edilememe sebebiyle sözleşmesi feshedilen uzman erbaşların konunun önemi itibariyle hukuki yardım almak suretiyle idari dava süreçlerini takip etmeleri önem arz etmektedir.
Av. Selin KARAGAN